Homepage  Prozawedstrijd  Prozawedstrijd 2005  Daan Kolthof  Beoordeling BSN

Beoordeling Vera - Daan Kolthof door BSN

De kracht van het literaire verhaal is altijd de suggestie: de lezer wordt in de verleiding gebracht er van alles bij te denken, waardoor het lezen een intense ervaring kan worden er ook emoties worden losgewoeld in de degene die met het boek in de hand zit. De schrijver bereikt dat effect door goed te doseren: als hij te veel vertelt, krijgt de lezer iets uitgelegd wat hij al begrepen had, wat onmiddellijk tot verveling leidt, en als de auteur te veel verzwijgt gaat intrigerende raadselachtigheid over in vaagheid, die niets oproept.

De opening van het verhaal Vera is perfect. Een ‘belevende ik’ wordt meteen in de handeling gezet, zonder enige inleiding of toelichting. Die toelichting hebben we ook helemaal niet nodig, want de paar bakens die de schrijver uitzet, zijn duidelijk genoeg: boze winkeljuf, het trotse meisje, de opmerkingen over jattende buitenlanders, en de treffende constatering Als een toeschouwer hoorde ik de woorden over m’n lippen komen... De positie van de ik-figuur is hiermee in essentie gegeven: een buitenstaander die tot zijn eigen verbazing overgaat tot ingrijpen. Het is nergens voor nodig dat we uitgelegd krijgen wat de verteller in de winkel kwam doen, wie hij is en in welke stad zich dit afspeelt. En de schrijver blijft bij de essentie, in het dialoogje tussen Vera en Oompje, waarin de figuren elkaar beginnen af te tasten. Een mooi duel, in heel weinig woorden. Dat we ons in Australië bevinden, blijkt uit het signaal ‘Holden’ – die auto’s zijn bij mijn weten niet te vinden in Europa of de VS.

Alles is hier in orde en als alles in orde is, kan uw redacteur geen objectieve kritiek etaleren. Wat nu volgt is dan ook een heel persoonlijke reactie, en geen uiteenzetting van wat er ‘fout’ is.

Het is geenszins storend dat we, binnen de mijmeringen van de ik-verteller, ingelicht worden over zijn achtergrond: Esther, de baby, het ongeluk, omdat Kolthoff daar niet te veel woorden aan wijdt (maar die dronken hufter in z’n pick-uptruck had ze niet zien aankomen) en omdat de informatie is verwerkt in een gedachtenstroom die direct verbonden is met de waarnemingen van het personage. De handeling, de aankomst van Oompje en zijn beschermelinge, wordt dus niet hinderlijk onderbroken om de lezer even bij te praten. Maar wat mijn betrokkenheid deed afnemen, was de passage Ik voelde de tranen over mijn wangen lopen. Wat was dat toch, het overkomt mij telkens vaker dat ik m’n emoties niet meer kan bedwingen. Hiermee wordt het opzetje van de auteur me iets te duidelijk: de lezer moet overgehaald worden om mee te leven met zo’n Eenzame Oude Man, die met zijn herinneringen leeft en die al jaren intimiteit en liefde mist. Natuurlijk moet die lezer daartoe overgehaald worden, dat is het spel, maar bij het spel hoort ook dat de auteur zich niet als regisseur manifesteert, want dan wordt hij een goochelaar die ons laat zien hoe z’n truc werkt. Met het te expliciet maken van de bedoeling hangt ook samen dat het meisje, zo mooi raadselachtig tot nu toe, verschraalt tot een therapeute die wel voelt waar Oompje behoefte aan heeft, in haar uitspraken Sevdah is je verliezen in je emoties ... Wij, in Bosnië, zijn er volleerd in, maar het is de kunst er ook weer uit op te kruipen ... enzovoort. Tja. Hier gaat, naar mijn gevoel althans, de winkeldievegge in wie Oompje van alles kan projecteren, over in het archetype van de verlossende goede fee. De moraal overheerst dan even het verhaal, en dat vind ik wel jammer.

Ongetwijfeld hebben andere lezers zich daar niet aan gestoord en de schrijver hoeft zich van dit gemopper dus niets aan te trekken. Mocht Daan Kolthoff vinden dat er wel iets in zit, in de genoemde bezwaren, dan is de ingreep eenvoudig: laat de zinnen Ik voelde ... bedwingen gewoon weg, die tranen aan het eind zijn voldoende, en doe wat minder therapie in Vera’s dialoogtekst.

En dan heb ik helemaal geen kritiek meer.

Mei 2005, Hans ter Mors

Beoordeling Vera - Daan Kolthof door BSN

Homepage  Prozawedstrijd  Prozawedstrijd 2005  Daan Kolthof  Beoordeling BSN