Homepage  Prozawedstrijd  Prozawedstrijd 2008  Ria van Amelsvoort  Beoordeling Klappers

Beoordeling De veteraan - Ria van Amelsvoort door Gerard Klappers

Zwaar maar mooi. Dat was mijn conclusie toen ik het voor het eerst gelezen had. Zwaar hoeft natuurlijk geen probleem te zijn, nergens staat geschreven dat literatuur licht moet zijn. Of je er van houdt is natuurlijk een ander verhaal. Ik vind het zwaar omdat er als het ware naar binnen geschreven wordt. Het begint van een afstandje en er wordt steeds verder op de hoofdpersoon ingezoomd, net zolang tot je als lezer gevangen zit in zijn hoofd en niet meer weet wat werkelijkheid is of niet.

Het begint prachtig: Zijn handen liggen op zijn knieën. Hij houdt ze in bedwang met de kracht waarmee hij ook zijn mond dwingt tot zwijgen. Prachtig beeld, waarmee al veel gezegd wordt over de interne strijd van de hoofdpersoon. Ik vind de stijl in het hele verhaal goed. Bijna elk woord is raak. Volgens mij heeft de schrijfster elk woord gewikt en gewogen, dat lees je doordat de zinnen van alle overbodigheid zijn ontdaan en doordat er soms fraaie symboliek instaat, zoals de grote zakdoek als een witte vlag waarmee hij zijn voorhoofd dept. Slechts in een enkel geval had het nog scherper gekund, in deze passage bijvoorbeeld:

Daarom wringt hij, als hij de kans krijgt, zich met opmerkingen tussen de betogen van zijn zonen, tussen de lange redenaties over de toestand in de wereld. Hij mengt zich in de ernstige gesprekken over de moderne opvoeding. Soms waagt hij een klein politiek debat. Over alles wil hij meepraten. Hij wil er die interne fluisterstem mee bedwingen.

Hier wordt drie keer hetzelfde gezegd, namelijk dat hij mee wil praten om zijn gedachten af te leiden van de stem, en daarna wordt nog eens benadrukt dat hij mee wil praten en waarom hij dat doet, terwijl dit door het woord Daarom al was gebleken uit de tekst, maar verder over de stijl van het verhaal niets dan lof.

Verhaalinhoudelijk heb ik wel kanttekeningen. Het gaat over een wezenlijke periode in de geschiedenis die even aangehaald wordt. Vaak is dit teveel voor een kort verhaal omdat er dan slechts een bepaalde kant van de zaak wordt belicht. In dit verhaal leek het wel te kunnen omdat het beperkt bleef tot de particuliere belevingswereld van de hoofdpersoon. Maar op het einde gaat het toch wat mis als de aardrijkskundeleraar aan het woord komt. Die had gezegd dat missionarissen er beschaving brachten, maar de hoofdpersoon kwam erachter dat dit beeld niet klopte. Wat dan wel de reden was dat “wij” daar waren, en wat er dan allemaal wel gebeurde blijft achterwege. Er wordt wel een subjectief beeld geschetst van allemaal ellende, maar het is gezien de geestestoestand van de hoofdpersoon nog maar de vraag of dit een reëel beeld is. Waar het mij hier om gaat is dat het een verhaal is over de interne belevingswereld van de hoofdpersoon en dat de schrijfster hier op het einde ineens boven gaat staan om een wat algemener beeld van de situatie te geven, vaak is dit in zo’n geval een persoonlijke mening. Er wordt in dit geval verteld dat het niet helemaal sjiek was wat de Nederlanders daar deden, terwijl het mooier is als dit uit het verhaal blijkt. En dat blijkt hier voldoende uit het verhaal dus ik zou dat stukje overstijgende beschouwing eruit halen. Het verhaal kan prima zonder.

En God, die zou ik er ook uithalen. Zoals ik aan het begin al schreef is het een zwaar verhaal, en dit maakt het nodeloos nog zwaarder omdat God hier vooral thema’s meeneemt als schuld, boete en zonde, terwijl de hoofdpersoon ook zonder God daar al mee worstelt. Het kan er dus makkelijk uit. Sterker nog, het moet eruit omdat de schrijfster zichzelf tegenspreekt. Eerder in het verhaal staat dat de hoofdpersoon van zijn kinderen geniet, dat het mannen en vrouwen zijn die gewichtig praten, terwijl verderop blijkt dat ze met hun vader en God spotten en zeggen dat hij lullige kletskoek verkoopt. Bovendien heeft de hoofdpersoon voor een dergelijk kort verhaal wel genoeg ellende aan, en in, zijn hoofd, daar hoeft God niet nog eens bij.

Zelfs met de bovenstaande kanttekeningen vind ik De veteraan een sterk verhaal. Heden en verleden worden feilloos door elkaar gesneden waardoor de lezer steeds meer vervloeit met de gedachten van de hoofdpersoon, en de chaos van de man wordt prima afgewisseld met de kalmerende tederheid van de vrouw die het hele verhaal bijna onzichtbaar op de achtergrond aanwezig blijft.

 September 2008, Gerard Klappers

Beoordeling De veteraan - Ria van Amelsvoort door Gerard Klappers

Homepage  Prozawedstrijd  Prozawedstrijd 2008  Ria van Amelsvoort  Beoordeling Klappers