Homepage Prozawedstrijd Prozawedstrijd 2005 Nicolet Steemers Beoordeling BSN
Beoordeling De zwarte map - Nicolet Steemers door BSN
 |
 |
 |
 |
 |
 |
 |
 |
 |
 |
 |
 |
 |
 |
 |
 |
 |
 |
 |
 |
 |
 |
 |
 |
Er zijn literaire verhalen en er zijn niet-literaire verhalen. Over het verschil daartussen raakt de discussie nooit uitgewoed en dat is goed zo. Leraren, schrijfdocenten, schoolboeken en critici voeren allerhande criteria aan om het literaire werk voor een wat mooier altaar te zetten da het andere: literatuur is ‘vernieuwend’, durft de lezer ‘een spiegel voor te houden’, en op een niet dorre manier is zo’n verhaal of roman ‘leerzaam’. Die normen zijn zeker niet onzinnig, maar ook zelden overtuigend.
Aan een verhaal als De zwarte map is te zien wat de essentie is van het verschil tussen literaire en niet-literaire verhalen: in de literatuur wordt de tragiek niet ontweken, wat natuurlijk niet wil zeggen dat de toon ervan altijd somber moet zijn of morbide of dat de held(in) gruwelijk ten onder moet gaan. Het wil wel zeggen dat de conflicten van het personage niet aan het einde prettig zijn opgelost door een slimmigheidje, een verstandig inzicht, een erfenis, the Terminator of de hand Gods. Ironie is zeer welkom, er mag veel gelachen worden, maar zonder blijvende melancholie is een verhaal niet ‘echt literair’.
Veel beter dan een abstracte beschouwing dat kan doen, toont Nicolet Steemers aan wat hiermee bedoeld is. In dit verhaal gaat de auteur om met tragiek, intens en invoelbaar, zonder larmoyant te worden en zonder ons op te dringen wat we er ‘erg’ aan moeten vinden. Uw redacteur zou het daarbij moeten laten, maar hij heeft nu eenmaal de taak op zich genomen om verhalen van commentaar te voorzien en nu moet hij gaan uitleggen wat er zo goed is. Een poging: in dit prachtige verhaal is alles in evenwicht. Er is veel suggestie (de bloemkool zonder tumor), zonder dat het ooit geforceerd raadselachtig wordt – de lezer weet wat er aan de hand is zonder te hoeven puzzelen. Er is een ik-verteller die steeds haar mijmeringen doorgeeft, wat nergens leidt tot overbodige uitleg of zelfdramatisering. Er is een positief getoonzet slot zonder een spoortje van sentimentaliteit. Er is ironie, maar die wordt nooit oubollig. Er is, kortom, een talent van jewelste aan het werk.
Ook uit de verteltechniek blijkt de beheersing: het lastigste vertelperspectief is dat van ‘de ik in tegenwoordige tijd’, omdat de auteur per zin de illusie moet volhouden dat het personage iets aan het doen is (bloemkool van bladeren en stronk ontdoen) en tegelijk mededelingen doet over de handeling. Dat ‘kan niet’ – maar bij een goede schrijfster kan dat wel. Nergens een twijfelachtig zinnetje van het type Terwijl ik de bloemkool onder de kraan houd, hoor ik hem roepen ... waarin de inhoud van de terugblik gepresenteerd wordt in de tegenwoordige tijd. Het is de kunst in een scčne de handeling voort te zetten zonder merkbare tijdsprongen, die de illusie onmiddellijk zouden verstoren. Die kunst beheerst de schrijfster helemaal.
De interactie tussen de beide personages is perfect omdat ze het net niet hebben over waar het natuurlijk om gaat, maar over bloemkolen, vastlopende pc’s, mappen en wereldreizen, en over anderhalve kilo erbij wat een goed teken is, en dus gaat het met allemachtige intensiteit wel over haar tumor en het nabije afscheid.
Kritiek? Vooruit dan maar: ergens staat ‘kangaroe’s’ en dat moet toch echt ‘kangoeroes’ zijn. Schrijfster toch. Daar moet u het maar mee doen. Want dit verhaal is niet gewoon ‘goed’ of ‘erg goed’ of zo, het is, ja het hoge woord moet eruit, het is werkelijk ontroerend. En dus zou iemand in de omgeving van deze schrijfster haar eens de adressen van een paar serieuze uitgevers moeten voorleggen.
Juli 2005, Hans ter Mors
Beoordeling De zwarte map - Nicolet Steemers door BSN
Homepage Prozawedstrijd Prozawedstrijd 2005 Nicolet Steemers Beoordeling BSN